دکتر سعید ممتازی، روان‌درمانگر و مشاور* – ونکوور
سیگار در نوجوانی
در کانادا حدود ١۶ درصد از نوجوانان ١٢ تا ١۵ ساله تجربهٔ سیگار کشیدن را داشته‌اند. این میزان در پسران ١٩ درصد و در دختران ١٣ درصد است.
متأسفانه سه چهارم از نوجوانانی که مرتباً سیگار می‌کشند، تا دوران بزرگسالی همچنان سیگار را ادامه می‌دهند. علت این است که نوجوانان نسبت به بزرگسالان برای اعتیاد به سیگار آسیب‌پذیرترند. محققان با مقایسهٔ افراد در رده‌های سنی متفاوت که روزانه تعداد یکسانی سیگار می‌کشیدند، پی بردند که نوجوانان ١٢ تا ١٧ ساله در مقایسه با سایر رده‌های سنی وابستگی بیشتری به نیکوتین داشته‌اند. همچنین در مقایسه با بزرگسالان، احتمال اعتیاد نوجوانان به سیگار بیشتر است.
همان‌طور که روند اعتیاد نوجوانان متفاوت از بزرگسالان است، روند ترک اعتیاد آن‌ها نیز فرق دارد. نوجوانان حتی ممکن است با اینکه مرتباً سیگار می‌کشند، خودشان را سیگاری ندانند.
اصولاً طرز تفکر و نگرش نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان به‌گونه‌اى دیگر است. نوجوانان، زمان کمتری را براى فکر کردن و ایجاد آمادگی ذهنی برای ترک سیگار صرف می‌کنند و از این رو امکان موفقیت آن‌ها کمتر است. همچنین، نوجوانان توانایی کمتری برای تحلیل و برنامه‌ریزی برای آینده دارند، که تا حدودی به این دلیل است که ساختمان و کارکرد مغز انسان تا اوایل ٢٠ سالگی هنوز به‌طور کامل رشد نیافته است. بنابراین در مقایسه با بزرگسالان، در مورد نوجوانان احتمال بیشتری وجود دارد که بدون فکر و دلیل عمل کنند و پیامدهای طولانی‌مدت را جدی نگیرند. به‌همین دلایل بایستی زمان و زبان مناسبی را برای توضیح اینکه چرا ترک سیگار مهم است، اختصاص دهیم و در عین حال دلایل او براى سیگار کشیدن را هم درک کنیم. راهنمایى‌های خاص را دربارهٔ نحوهٔ اجتناب نوجوان از شرایطی که در آن هم‌سن‌و‌سالان سیگار می‌کشند یا نحوهٔ عملکرد نوجوان را زمانی‌که برای کشیدن سیگار وسوسه می‌شود، در اختیار او قرار دهید.
اگر دختران نوجوان به‌منظور حفظ لاغری یا کاهش وزن خود سیگار می‌کشند، شما باید ضمن تأکید بر لزوم توجه همه‌جانبه به سلامتى، اطلاعاتی را دربارهٔ تغذیه و ورزش و همچنین روش‌های ترک سیگار در اختیار آن‌ها قرار دهید. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که پسران نوجوان زمانی‌که می‌خواهند در ورزش‌های مدرسه شرکت کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که برای ترک سیگار تلاش کنند. تأکید بر فواید ترک سیگار برای سلامت بدن و آمادگى جسمانى در چنین مواردی مؤثر است.
نقش والدین براى ترک سیگار فرزندان
والدین می‌توانند کارهای زیادی برای کمک به ترک سیگار نوجوانان انجام دهند. اول و مهم‌تر از همه اینکه اگر شما سیگار می‌کشید، خودتان آن را ترک کنید! اگر قبلاً سیگار می‌کشیدید و ترک کرده‌اید، تجربهٔ خود را با فرزندتان در میان بگذارید. نوجوانان عموماً بر این باورند که هر گاه بخواهند، می‌توانند سیگار را کنار بگذارند. از نوجوان خود بپرسید چه کاری می‌توانید انجام دهید تا به ترک سیگار او کمک شود. همچنین دربارهٔ دلایل سیگار کشیدنشان با آن‌ها گفت‌و‌گو کنید.
– زمانی‌که نوجوان شما سعی به ترک سیگار دارد، برای نوسانات خلق‌وخو و غر زدن‌های او که به‌دلیل ترک نیکوتین است، آمادگی داشته باشید.
– به فرزندتان یادآوری کنید که اکثر نوجوانان سیگار نمى‌کشند. آن‌ها ممکن است شیوع سیگار کشیدن را در بین هم‌سن‌و‌سالان خود بسیار بیشتر از رقم واقعى تصور کنند.
– هنگامی‌که تبلیغات غیرمستقیم سیگار را در رسانه‌ها می‌بینید، با فرزندتان دربارهٔ عناصری که در این‌گونه تبلیغات مورد تأکید است نظیر بلوغ، زیبایی، جذابیت جنسی، هیجان، ثروت، روابط اجتماعی و آرام‌بخشى صحبت کنید. روشن کنید که مصرف سیگار هیچ‌یک از این‌ها را برای فرد به ارمغان نمی‌آورد.
برنامه‌اى برای ترک سیگار
بهترین راه برای ترک سیگار، درمان جامعى شامل رفتاردرمانى و مشاوره توسط متخصص به‌همراه دریافت داروهای جایگزین نیکوتین است.
علائم ترک نیکوتین ناخوشایند است، ولی خبر خوب این است که این علائم برای همیشه ادامه ندارد. این علائم در ابتدا بسیار شدید است و سپس به‌تدریج از بین می‌رود. هر روزی که سیگار نمی‌کشید، علائم ترک در روز بعدی کمتر است. درمان جایگزین نیکوتین (NRT) به شما کمک می‌کند بر وسوسهٔ سیگار غلبه کنید. در اینجا چند گزینه ارائه شده است، مانند آدامس نیکوتین و برچسب نیکوتین که خوشبختانه دریافت این مواد و همچنین داروهاى اختصاصى ترک سیگار در استان بریتیش کلمبیا در روند برنامهٔ درمانی رایگان است.
از آنجا که وابستگی به سیگار شامل دو جنبهٔ وابستگى جسمانى و روانى است و درمان‌های جایگزین نیکوتین اصولاً به‌منظور علائم ترک فیزیکی هستند، برنامه‌ای نیز برای مقابله با وابستگی روانی و عادتی فرد به سیگار مورد نیاز است. یکى از موفق‌ترین روش‌های روان‌درمانى برای این منظور، مشاوره و مصاحبهٔ انگیزشی است. درصورتی‌که مصرف‌کنندهٔ سیگار از تلفیق روش درمان جایگزین نیکوتین و درمان‌رفتاری استفاده کند، احتمال ترک سیگار دو برابر می‌شود.
*دکتراى تخصصى از ایران، فلوشیپ، گواهینامهٔ مشاوره و گواهینامهٔ مطالعات الکل و مواد مخدر از دانشگاه UCLA، گواهینامهٔ مصاحبهٔ انگیزشی و Award of Achievement از دانشگاه UBC
